Adam Kostek wyliczył, że na Podkarpaciu znajduje się ponad 50 grodów pewnych i domniemanych, którym przypisuje się charakter obronny. Grodzisko w Chodakówce na Pogórzu Dynowskim uznał za największe, ponieważ zajmuje około 11 ha 1. To kolejne miejsce po Sielnicy, Wybrzeżu (Stare Dubiecko), Bachowie i Tuligłowach, które postanowiłam odwiedzić, sfotografować i opisać.
Obronność grodu
Gród znajdował się na wzgórzu Sieteszak, którego wysokość wynosi 352 m n.p.m. i z trzech stron opływa go potok Markówka. Dodatkowym umocnieniem były drewniano – ziemne wały tworzące wieloczłonową konstrukcję obronną. Na majdanie, którego powierzchnia przekracza 6 ha, w najwyższym punkcie znajdował się tzw. Zamek na planie nieregularnego czworokąta ze ściętym południowo-wschodnim narożnikiem o powierzchni 0,2 ha. Od strony północnej grodzisko otacza podwójna linia umocnień, od zachodniej potrójna, zaś od wschodniej i południowej pojedyncza. Obecnie w niektórych miejscach wały są mało widoczne ze względu na to, że teren ten był użytkowny przez rolników, a i teraz wykorzystywany jest na uprawne działki. Wykopy sondażowe przez wały sugerują, że znajdujące się na tam konstrukcje drewniane zostały spalone, natomiast dołek posłupowy odkryty w przekopie przez wał zachodni pozwala przypuszczać, że mogła tam się znajdować palisada2. Poniżej zamieszczam szkic grodziska z książki Panorama pradziejów i wczesnego średniowiecza regionu przemyskiego:
Zabytek archeologiczny
Grodzisko w Chodakówce było obiektem zainteresowania archeologów jeszcze przed II wojną światową. Następnie badano je kilkakrotnie po wojnie. Daty i rodzaje rozpoznania oraz nazwiska archeologów podaje m.in. Łukasz Śpiewla w artkule Grodziska wczesnośredniowieczne z VIII – X w. na obszarze województwa podkarpackiego3. Gród ten zaliczany jest do grupy grodzisk w pełni potwierdzonych i datuje się go na X-XI w. lub drugą połowę IX w. do pierwszej połowy XI w. Na ten okres wskazuje znaleziony liczny materiał ceramiczny. Oczywiście, jak w większości przypadków na Podkarpaciu, w Chodakówce nie ma żadnych tablic informacyjnych i miejsce to nie jest traktowane jako obiekt turystyczny.
Zamek w Chodakówce a legendy
Miejsce wewnątrz majdanu z najwyraźniej zarysowanymi wałami na planie nieregularnego czworokąta nazywane jest przez miejscowych Zamkiem lub Zamczyskiem. Na XIX-wiecznej mapie Europy widnieje ta druga nazwa, co widać na załączonym poniżej zdjęciu. W czasach późniejszych niż wczesne średniowiecze ponoć postawiono tam warowną budowlę. W gazecie Nowiny 24 można przeczytać artykuł o miejscowych legendach związanych z tym miejscem, o najeździe Tatarów i zdobyciu grodu. Jedna wersja mówi o gołębiach zanoszących na zamek żarzące się głownie (co przypomina legendę o zdobyciu grodu w Madze – Legendy z okolic Dębicy Karola Ozgi), inna o podziemnym przejściu łączącym zamek w Chodakówce z Kańczugą. Tę drugą wersję w pewnym sensie potwierdzają XIX- wieczne zapiski proboszcza z Kańczugi – Jana Kudły. Jest też legenda o pewnej kobiecie, która zdradziła najeźdźcom, jak zdobyć to miejsce, a ponieważ nie udało im się przejąć znajdujących się tam skarbów (ponoć ukrytych na dnie studni), spalili zdrajczynię. Historia ta łączy się z miejscem niedaleko Chodakówki i Lipnika zwanym „Spalona Baba”. Więcej na ten temat można przeczytać na stronie Nowiny 24.
Grodzisko w Chodakówce – dzisiejszy obraz
Pierwsze dwa zdjęcia przedstawiają widok z Sieteszy oraz wał od strony wschodniej widoczny na skraju lasu (jak na czerwcową porę przystało dość zarośnięty). Natomiast kolejne to teren Zamczyska i majdanu. Na końcu zestawiam niektóre zdjęcia z zaznaczonymi miejscami na mapie LIDAR.
Uważam, że popularyzowanie takich miejsc jest ważne, byśmy mieli świadomość, że nawet dziś możemy znaleźć architektoniczne relikty wczesnego średniowiecza. Liczne grody z tego okresu na terenie Podkarpacia świadczą, że Lędzianie stanowili w owych czasach potęgę. Niestety nasza wiedza na temat tego plemienia jest znikoma i opiera się w dużej mierze na domniemaniach.
Monika Maciewicz
Bibliografia:
- Adam Kostek Panorama pradziejów i wczesnego średniowiecza regionu przemyskiego.
- Wojciech Poradyło Wczesnośredniowieczne grodzisko w Chodakówce [w:] Rocznik Przemyski, z.2, t. XXXV, 1999r.
- Łukasz Śpiewla Grodziska wczesnośredniowieczne z VIII – X w. na obszarze województwa podkarpackiego. Badania archeologiczne i co dalej?
- Norbert Ziętal https://plus.nowiny24.pl/w-pozostalosciach-zamku-w-chodakowce-kolo-kanczugi-ma-byc-sporo-zlota-legenda-przetrwala-do-dzisiaj-zdjecia/ar/c7-14067561